اصول شنا در رودخانه

شنا در رود

بسیاری از افراد تصور می کنند که دریاچه، یا رود یا برخی انواع دیگر آبهای غیر دریایی، مکانهایی ایمن برای شنا کردن می باشند. شاید آرام بودن ظاهر آب یا تصور نادرست مبنی بر کم عمق بودن این آبها، چنین حس ایمنی کاذبی را در فرد بوجود می آورد، که البته آمار بسیار بالای تلفات در این آبها -که در سالهای اخیر بیش از میزان موارد غرق شدگی در دریاهای ایران بوده است- نشان می دهد که این آبها مکانی ایمن برای شنا نیستند. توجه داشته باشید که از دید یک شناگر با تجربه، آرام بودن ظاهر آب یا کم عمق بودن ظاهری آب هرگز به معنی بی خطر بودن آب برای شنا کردن نیست. در حقیقت اصول شنا در رود، با اصول شنا در دریاچه، استخر، مرداب یا دریا کاملآً متفاوت است که بخشی از این موضوع به دلیل تفاوت رفتارهای آب در هر یک از این مناطق می باشد.

برخی ویژگی های محل مناسب برای شنا در رود:

-         دارای جریان بسیار ضعیف آب باشد.

-         دارای محلی برای ورود و خروج آسان به/از آب باشد.

-         دارای سطح هموار در کف رود باشد که به آسانی دیده شود.

-         اگر به طور اتفاقی توسط جریان آب به سمت پایین رود حرکت کردید، دارای محلی برای خروج سریع و آسان از رود باشد.

برخی ویژگی های محل نامناسب برای شنا در رود:

-         دارای آب گل آلود که نتوان زیر آب را مشاهده کرد.

-         دارای اجسام زائد، درختان زیر آب، یا ریشه های درختان در زیر آب.

-         محل تردد قایق، کایاک و ... از رود.

-         وجود تندآب ها، سازه های دست بشر نظیر پل، سد، بند، سیم کشی داخل آب، صافی ها و .... در قسمت پایین رود. در مورد پل، وجود آن در بالارود و در پایین رود نامناسب است؛ چرا که پلها جریان آب رودخانه را دچار تغییرات غیرقابل پیش بینی می کنند.

شنا در رود

در ادامه برخی نکات ایمنی شنا در رود آورده شده است:

-         پیش از هر اقدامی، فکر کنید و زوایای مختلف موضوع را در نظر بگیرید. ممکن است شما دیروز عصر در نقطه خاصی از رود که 5 متر عمق داشت، شیرجه زده باشید و هیچ مشکلی رخ نداده باشد. امّا آیا تضمینی وجود دارد که امروز صبح هم این محل امن باشد؟ شاید در طول شب تکه ای الوار همراه جریان آب به این محل رسیده و در زیر آب به سنگها گیر کرده باشد؟ جنبه های منفی را هم در نظر بگیرید.آیا شک و تردیدی در مورد ایمنی شنا در این محل وجود دارد؟ آیا اگر در مورد ایمنی جان و سلامت فرد تردید وجود دارد، باز هم باید به چنین تفریحی اقدام کرد؟

-         هرگز تنها در رودخانه شنا نکنید، شیرجه نزنید یا به داخل آب نپرید. در این حالت اگر دچار مشکل شوید کسی نیست که به شما کمک کرده یا نیروهای امداد را برای کمک به شما خبر کند.

-         چنانچه تعداد افراد در رودخانه کم است، نظارت بر کودکان و دیگر شناگران در رودخانه می تواند از داخل رود انجام شود. فرد ناظر داخل آب باید شناگر ماهر و ورزیده و باتجربه کافی در فن نجات غریق باشد. چنانچه تعداد افراد زیاد باشد، بهتر است دو نفر (یکی در آب و یکی در کنار آب) بر افراد نظارت کنند. در هر دو حالت باید افراد ناظر به شناگران کاملاً نزدیک باشند. نظارت بر افراد باید شامل نظارت بر افراد حاضر در کنار رودخانه هم باشد. تعداد زیادی از افراد به دلیل افتادن در آب و برده شدن توسط جریان آب رود غرق می شوند. برخی شناگران نیز از سیستم دو نفری استفاده می کنند. به این ترتیب که علاوه بر فرد ناظر بر شناگران، خود شناگران نیز دو به دو مشخص می کنند که هر یک دیگری را زیر نظر داشته باشد. برای کودکان، باید یک نفر مراقب به ازای هر کودک وجود داشته باشد؛ چراکه به سادگی ممکن است فرد ناظر توسط یکی از کودکان مشغول شده و همزمان کودک دیگر دچار مشکل شده و بدون اینکه فرد ناظر او را ببیند، غرق شود. غرق شدن کودکان ممکن است بسیار ساکت رخ دهد.

-         در خمیدگی رودخانه ها، بیشترین عمق و قوی ترین جریان آب در قسمت بیرونی خمیدگی می باشد.

-         پیش از شنا در رودخانه حتماً خطرات محلی از رودخانه که قصد دارید وارد آب شوید و همچنین خطرات قسمتهای پایین دست رودخانه که آب به سمت آنجا جریان دارد را در نظر بگیرید.

-         شنای اصولی و صحیح باید از کودکی به افراد آموزش داده شود. لیکن دقت کنید که آموزش شنا، الزاماً فرد را در برابر غرق شدگی ایمن نمی کند. پیشگیری از غرق شدگی لایه های ایمنی مختلفی دارد که آشنایی با فنون شنا صرفاً یکی از این لایه های ایمنی است.

-         به طور ویژه از شنا کردن در محل تلاقی دو رودخانه بپرهیزید. جریانات بسیار قوی آب در این ناحیه، شناگران ورزیده زیادی را دچار مشکل یا غرق کرده است؛ هرچند که این جریان از بیرون به نظر نمی رسد آنقدر سریع و قدرتمند باشد.

-         همواره خانواده یا دوستان خود در مورد محل مورد نظر برای شنا، برنامه مورد نظر، و زمانبندی آن مطلع سازید. این کار را قبل از سفر انجام دهید چرا که ممکن است تلفن همراه در محل های دور از شهر آنتن دهی نداشته باشد. اگر برنامه اتان تغییر کرد نیز حتماً حداقل یک نفر را از این موضوع مطلع کنید.

-         پیش از شنا در رودخانه، حریم مجاز برای شنا را مشخص کنید و هرگز خود یا دیگران از این حریم فراتر نروید.

-         اسباب بازی های بادی مورد استفاده برای شناور شدن فرد بر روی آب، ممکن است در روزهای بادی فرد را بدون اینکه متوجه شود از ساحل دور کرده و به قسمتهای عمیق آب ببرند.

-   هرگز تنها از عرض رود گذر نکنید. در قسمتهایی که رود خمیده شده، یا در قسمتهای بالادستِ محل پیوستنِ جریان دیگر آب به رود، یا در هنگام طغیان رود، یا چنانچه هرگونه شکی در مورد ایمنی عبور از عرض رود وجود دارد، نباید از عرض رود عبور کرد! سرعت آب رود را چک کنید و ضمناً عدم وجود خطر در قسمتهای پایین دست رودخانه را نیز چک کنید چرا که ممکن است آب شما را با خود به قسمتهای پایین دست ببرد. بهترین محل ورود و خروج از رود را پیدا کنید. در قسمتهایی که آب رود کدر و کثیف است از عرض رود عبور نکنید. در هنگام عبور از رود از پوشیدن لباسهای حجیم و شل اجتناب کنید. کفش یا چکمه به پا داشته باشید. عبور از عرض رود را حسب تکنیک خاص عبور از عرض رود، انجام دهید.

-   در هنگام طغیان رود یا سیلاب از کرانه های رود به میزان زیادی فاصله بگیرید. در این شرایط کرانه های رود بسیار مستعد به فرو ریختن هستند.

-       در یک بررسی مشخص شده است که متداول ترین علت غرق شدگی در رودها، افتادن غیرارادی در آب رود بوده است. افتادن در آب رود ممکن است در هنگام ماهیگیری، عبور از کنار رود و .. رخ دهد.

پریدن/شیرجه زدن در رودخانه

رودخانه هر روز تغییر می کند، لذا باید هر روز پیش از لذت بردن از آب رود، محل مورد نظر برای پریدن یا شیرجه زدن در آب توسط یک شناگر ماهر و با تجربه بررسی شود. در کنار وجود احتمال غرق شدگی، آسیبهای ناشی از برخورد با شیء یا کف رودخانه نیز معمولاً بسیار جدی است و به دلیل آسیب نخاعی می تواند موجب فلج شدن دائمی افراد شود. در این رابطه برخی مواردی که لازم به بررسی هستند عبارتند از:

-         عمق آب و اینکه چه چیزی در زیر آب است؟ آب ممکن است کم عمق تر یا عمیق تر از آنچه که شما تصور می کنید باشد. ممکن است یک تکه الوار یا شاخه قطور درخت با جریان آب حرکت کرده و در قسمت مورد نظر برای شیرجه زدن شما زیر آب گیر کرده باشد. ممکن است زباله های حجیم و سنگین در این محل جمع شده باشد. ممکن است کف رودخانه در اثر جریانات آب تغییر کرده و عمق آب کم شده باشد.

-         محل مورد نظر باید فاقد جریانات قوی آب باشد و نباید موجب کشیده شدن شناگران به سمت قسمت جریان تند آب رودخانه شود.

-         وجود راه ایمن برای رسیدن به ارتفاع مورد نظر برای پریدن/شیرجه زدن در آب: مراقب باشید که در حین بالا رفتن از مسیر، به طور ناگهانی در آب نیافتید یا از ارتفاع مذکور بر روی زمین پرت نشوید.

-       تا زمانی که فرد قبلی از آب خارج نشده، در آب نپرید/شیرجه نزنید. و همواره در یک زمان فقط یک نفر در محل ارتفاع پرش/شیرجه حضور داشته باشد.

-     در هنگام پریدن/شیرجه زدن دقت کنید که در محل با عمق مناسب آب فرود بیایید. انجام حرکات نمایشی و غیر عادی می تواند موجب به هم خوردن تعادل فرد شده و فرد در محل نامناسبی فرود بیاید.

-         لازم است یک شناگر ماهر و ورزیده به پریدن/شیرجه افراد نظارت داشته باشد.

-        اگر در مورد ایمنی پریدن/شیرجه زدن در آب ذره ای مشکوک بودید، به این کار اقدام نکنید. خطر یک عمر زندگی رنج آور پس از آسیب شدید به یک لحظه تفریح نمی ارزد.

اگر در جریان آب رود گرفتار شدید...

چنانچه در جریان آب رود گرفتار شدید، لازم است از مهارت های شنای نجات استفاده کنید. یکی از روشهای این نوع شنا، قرار گرفتن در وضعیت وایت واتر (Whitewater Position) است. برای این کار:

-         به پشت روی آب شناور شوید.

-         پاهای خود را روی آب نگاه دارید به نحوی که پنجه پاها به سمت پایین رود باشد.

-         دستهای خود را در دو طرف بدن به نحوی آزاد نگاه دارید که در صورت لزوم بتوانید از آنها مانند پارو استفاده کنید.

-         سر خود را تا حد امکان بالا نگاه دارید و بسیار مراقب برخورد سر با موانع باشید.

-         لگن خود را کمی به یک سمت بچرخانید تا چنانچه با صخره ای برخورد کردید، عضلات نشیمنگاه با صخره برخورد کند و نه استخوان خاجی.

اگر در حین حرکت در آب به روش فوق، محل مناسبی برای خروج از رود دیدید، از پیش برنامه ریزی کنید تا:

-         خود را با قدرت دستانتان به سمت محل خروج حرکت دهید.

-         به حالت شنا یا شنای پهلو درآمده و با قدرت زیاد شنا کنید تا به کرانه رودخانه برسید.

وضعیت وایت واتر (Whitewater) به شما کمک می کند تا:

-         ببینید به کجا در حال حرکت هستید.

-         با پاهای خود از صخره ها دور شوید و از برخورد با آنها اجتناب کنید.

-         امواج را ببینید و قبل از آنکه با صورت شما برخورد کنند، نفس بگیرید.

-         از بازوان خود استفاده کنید تا جهت حرکت خود را تغییر داده، در آب مانور داده، یا سرعت حرکت خود را کم کنید.

-         انرژی خود را ذخیره کنید.

-         به کنار رود جابه جا شوید تا برای شنا کردن و خارج شدن از رود آماده شوید.

در هنگام اجرای شنای نجات در وضعیت وایت واتر (Whitewater):

-         پای خود را از زیر آب بیرون آورید تا در موانع زیر آب گیر نیافتد.

-         سعی نکنید در آبِ در حالِ حرکت به حالت ایستاده در آیید؛ چرا که پای شما به راحتی ممکن است لابه لای سنگهای کف آب رودخانه گیر کند و متعاقباً فشار آب در حال حرکت رود به بدن شما موجب می شود که به سمت کف آب رودخانه فشار داده شوید و با فشار آب در همین محل باقی مانده یا اصطلاحاً «قفل» شوید. بدیهی است که قرار گرفتن در چنین وضعیتی مرگبار است.

-         وضعیت وایت واتر (Whitewater) را به دلیل برخورد یا آسیب نشیمنگاه با صخره ها قطع نکنید. مقداری ضرب دیدگی بهتر از آن است که در زیر آب رود به بستر رودخانه گیر کنید و غرق شوید.

اگر فرد دیگری در جریان آب رود گرفتار شد...

یکی از روشهای توصیه شده برای نجات فردی که در جریان آب رود گرفتار شده، به شرح زیر است:

-         روش ایمن نجات فرد، نجات از طریق خشکی است. برای نجات فرد وارد آب رودخانه نشوید چرا که نامحتمل است بتوانید برای کمک، خود را به فرد برسانید و نهایتاً ممکن است خود شما هم نیاز به نجات پیدا کنید.

-         به دنبال فرد در امتداد رودخانه حرکت کنید.

-         محل امنی را پیدا کنید که فرد داخل آب ممکن است بتواند در آنجا به سمت کناره رودخانه شنا کند و شما بتوانید دستتان را به او برسانید.

-         از چیزی شبیه پارو یا یک شاخه درخت برای دسترسی به فرد داخل آب استفاده کنید. فرد داخل آب را تشویق کنید که پارو یا شاخه را محکم گرفته و نگاه دارد. سپس فرد را به سمت کنار رودخانه بکشید.

اگر نمی توانید به طور ایمن فرد داخل آب را از طریق خشکی نجات دهید:

-         سریعاً موضوع را به واحدهای امداد و نجات اطلاع دهید؛ اهمیت در دسترس داشتن وسایل ارتباطی کارا در طبیعت، دانستن آدرس دقیق محلی که در آن هستید، و نزدیک بودن به سیستمهای امداد و نجات در اینجا به خوبی مشهود است.

-         فرد را تشویق کنید که به پشت روی آب بخوابد و در حالی که پاهایش را به سمت پایین دست رود گرفته و مراقب برخورد سرش با موانع است، روی آب شناور شود.

-         اگر ممکن بود شیء قابل شناور شدن در آب برای فرد پرتاب کنید تا بتواند با استفاده از آن روی آب شناور بماند. در این شرایط ممکن است بتوان از یک سطل خالی، یخدان خالی، یا حتی یک توپ هم برای این منظور استفاده نمود.

(رضا ملازینل)